1) Λοβιακό καρκίνωμα
Το λοβιακό καρκίνωμα παρατηρείται συχνότερα στην παρωτίδα. Αρχικά ονομάζονταν ‘λοβιακός όγκος’ επειδή σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται μόνο ήπια ατυπία. 2-7% των όγκων των σιελογόνων αδένων ανήκουν σε αυτήν την ομάδα.
Υπάρχουν 4 τύποι ׃ συμπαγές, μικροκυστικό, θηλώδες-κυστικό, θυλακιώδες. Τέσσερις κυτταρικοί τύποι συνήθως ανευρίσκονται σε αυτόν τον όγκο ׃ τα λοβιακά, τα διαυγή, τα κενοτοπιώδη κύτταρα και τα διάμεσα κύτταρα που μοιάζουν με αυτά των πόρων. Συνήθως στον ίδιο όγκο ανευρίσκονται όλων των ειδών οι τύποι και τα κύτταρα. Μερικά από αυτά ίσως να κυριαρχούν. Ο όγκος είναι περισσότερο συχνός στις γυναίκες και μπορεί να παρατηρηθεί και σε νεανική ηλικία. Οι διαφορετικοί τύποι κυττάρων αναγνωρίζονται στα κυτταρολογικά επιχρίσματα. Ο όγκος συχνά διηθείται από πολλά λεμφοκύτταρα, τα οποία αποτελούν ένα σημαντικό διαγνωστικό στοιχείο. Σε αυτήν την περίπτωση η κυτταρολογική εικόνα είναι παρόμοια με ένα καλά διαφοροποιημένο αδενοκαρκίνωμα που έχει δώσει μετάσταση σε λεμφαδένα. Στην περίπτωση που καλά διαφοροποιημένα λοβιακά κύτταρα παρατηρούνται χωρίς στοιχεία από τους πόρους, πάντοτε πρέπει να σκεφτόμαστε την πιθανότητα ενός λοβιακού καρκινώματος, ακόμη κι αν ο ασθενής είναι πολύ νέος.
2) Αδενοκυστικό καρκίνωμα
Αυτός είναι ένας διηθητικός όγκος, από κύτταρα που μοιάζουν με βασικά, ο οποίος είναι ο πιο συχνός κακοήθης όγκος στους σιελογόνους αδένες. Αναπτύσσεται αργά, αλλά αποτελεί ένα ιδιαίτερα κακόηθες καρκίνωμα. Η εμφάνιση είναι παρόμοια με αυτήν του κυλινδρώματος των ιδρωτοποιών αδένων του δέρματος, εντούτοις ο όγκος που εντοπίζεται στο δέρμα θεωρείται καλοήθης, ενώ στους σιελογόνους αδένες σχετίζεται με κακοήθη συμπεριφορά. Παρατηρείται στην 5η-6η δεκαετία της ζωής. Τα πλειόμορφα αδενώματα μπορούν να παρουσιάσουν «αδενοκυστικές περιοχές», αλλά δεν συνδέονται με κακοήθη συμπεριφορά στους μικτούς όγκους. Ιστολογικά υπάρχει ηθμοειδής, σωληνώδης ή συμπαγής αρχιτεκτονική. Χαρακτηρίζεται πάντοτε από περινευρική διηθητική ανάπτυξη. Τα κυτταρολογικά επιχρίσματα είναι πλούσια σε βασικοειδή, μονόμορφα κύτταρα (η κυτταρομορφολογία δεν αντιστοιχεί σε αυτήν ενός ιδιαίτερα κακοήθους όγκου!), στενά συνδεμένα ή ενσωματωμένα σε μεταχρωματικές, κυλινδροειδείς, υαλοειδείς σφαίρες. Ο βασικοειδής πληθυσμός κυττάρων έχει πιθανότατα μυοεπιθηλιακή προέλευση. Αυτοί οι όγκοι είναι ιδιαίτερα κακοήθεις στους σιελογόνους αδένες, ενώ έχουν καλοήθη συμπεριφορά στο δέρμα.
3) Βλεννοεπιδερμοειδές καρκίνωμα
Αυτός ο όγκος ο οποίος είναι σχεδόν πάντοτε πολυεστιακός, αποτελείται από πλακώδη, βλεννοπαραγωγά και διάμεσα κύτταρα μέσα σε βλεννώδες υπόστρωμα. Είναι ο πιο συχνός πρωτοπαθής κακοήθης όγκος των σιελογόνων αδένων στα παιδιά και τους νέους. Χαμηλού, μετρίου και υψηλού βαθμού κακοηθείας όγκοι διακρίνονται ιστολογικά με βάση την παρουσία στοιχείων κύστης, νέκρωση, νευρική διήθηση, επιδερμοειδή κύτταρα, συγκρινόμενα με την παρουσία βλεννωδών κυττάρων, αναπλασίας και μιτωτικής δραστηριότητας.
Το κυτταρολογικό δείγμα μερικές φορές είναι πολύ τυπικό ׃ όλοι οι τύποι κυττάρων βρίσκονται μέσα σε βλεννώδες υπόστρωμα. Λίγα φυσιολογικά κύτταρα παρατηρούνται επίσης μερικές φορές. Σε ορισμένες περιπτώσεις η ατυπία είναι ήπια, ογκοκυτταροειδή επιδερμοειδή κύτταρα κυριαρχούν σε ρυπαρό, πυκνό υπόστρωμα, μοιάζοντας με όγκο Whartin.
Αυτή είναι μία από τις δυσκολότερες κυτταρολογικές διαγνώσεις στους σιελογόνους αδένες. Υπάρχουν πολλές άλλες αλλοιώσεις που παρουσιάζουν το ίδιο «μίγμα»: βλέννη, πλακώδη και αδενικά κύτταρα, αναμεμιγμένα με φυσιολογικά αδενικά κύτταρα σιελογόνων αδένων (όγκος Warthin με φλεγμονή, μεταπλαστικές φλεγμονώδεις αλλοιώσεις, κ.λπ.). Στις περιπτώσεις όπου κυριαρχούν τα πλακώδη κύτταρα συχνά γίνεται διαγιγνώσκεται λανθασμένα ένα πλακώδες καρκίνωμα.
Mucoepidermoid carcinoma – cytology
4) Επιθηλιακό / μυοεπιθηλιακό καρκίνωμα
Ο όγκος αποτελείται από δύο τύπους κυττάρων που σχηματίζουν δομές που μοιάζουν με πόρους: κύτταρα των πόρων(έσω στιβάδα), σαφή μυοεπιθηλιακά κύτταρα (εξωτερική στιβάδα). Ανοσοκυτταροχημικά μπορούν να διακριθούν: τα πρώτα είναι θετικά στην πανκερατίνη, ενώ τα τελευταία είναι θετικά στην S-100. Η κυτταρολογία είναι αυτή ενός κακοήθους διαυγοκυτταρικού όγκου, με ποικιλία κυτταρικής και πυρηνικής ατυπίας. Υπάρχουν και ιστικά τεμάχια και μεμονωμένα κύτταρα. Τα κύτταρα μπορεί να είναι διατεταγμένα σε συμπαγείς και θηλώδεις δομές. Το στρωματικό στοιχείο είναι μεταχρωματικό, με μια υαλοειδή, επιμήκη εμφάνιση. Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρούνται σφαιροειδείς δομές ή δομές που μοιάζουν με πόρους. Η κυτταρολογική εικόνα υποδεικνύει κακοήθη ανάπτυξη.
Epithelial / myoepithelial carcinoma – PAN CK Epithelial / myoepithelial carcinoma – S-100
5) Κακόηθες μυοεπιθηλίωμα
Αυτός ο σπάνιος όγκος αποτελείται από κακοήθη μυοεπιθηλιακά κύτταρα που διατάσσονται σε ένα διηθητικό τρόπο ανάπτυξης και έχουν υψηλή μιτωτική δραστηριότητα. Η κυτταρολογική εικόνα είναι αυτή ενός όγκου υψηλής κακοήθειας, τα κύτταρα είναι στρογγυλοποιημένα ή επιμήκη, με έντονη πυρηνική ατυπία. Συνήθως παρατηρούνται αρκετοί γυμνοί άτυποι πυρήνες. Σε μερικές περιπτώσεις ανευρίσκονται κυτταροπλασματικά κενοτόπια, πυρηνικά και κυτταροπλασματικά έγκλειστα.
6) Πλακώδες καρκίνωμα
Αυτός ο όγκος είναι παρόμοιος με τον ίδιο τύπο καρκίνου που παρατηρείται στις άλλες ανατομικές θέσεις. Κερατινοποιούμενα ή μη-κερατινοποιούμενα άτυπα πλακώδη κύτταρα ανευρίσκονται σε τμήματα ιστού καθώς και σε κυτταρικές ομάδες. Το κέντρο της αλλοίωσης συνήθως παρουσιάζει πήξη και νέκρωση, που έχει ως αποτέλεσμα το υλικό της παρακέντησης να μοιάζει με πύον.
7) Αδιαφοροποίητο καρκίνωμα
Αυτός ο όγκος είναι κακοήθης ήδη από την κλινική του εικόνα ׃ σταθερή αλλοίωση, συνήθως με παράλυση του προσωπικού νεύρου. Το υλικό της παρακέντησης περιέχει μεγάλα, έντονα άτυπα κύτταρα με μεγάλο, άτυπο πυρήνα. Μπορεί να είναι μεμονωμένα ή σε ομάδες.
