Οι αναπτυξιακοί ψυχολόγοι ενδιαφέρονται εδώ και πολύ καιρό για το πώς οι γονείς επηρεάζουν την ανάπτυξη των παιδιών. Ωστόσο, η εύρεση πραγματικών δεσμών αιτίου-αποτελέσματος μεταξύ συγκεκριμένων ενεργειών των γονέων και μετέπειτα συμπεριφοράς των παιδιών είναι πολύ δύσκολη.
Μερικά παιδιά που μεγαλώνουν σε δραματικά διαφορετικά περιβάλλοντα, μπορεί αργότερα να μεγαλώσουν και να έχουν εντυπωσιακά παρόμοιες προσωπικότητες. Αντίθετα, τα παιδιά που μοιράζονται ένα σπίτι και μεγαλώνουν στο ίδιο περιβάλλον μπορεί να μεγαλώσουν και να έχουν πολύ διαφορετικές προσωπικότητες. Παρά αυτές τις δυσκολίες, οι ερευνητές έχουν υποστηρίξει, ότι υπάρχουν δεσμοί μεταξύ των τρόπων γονικής μέριμνας και των επιπτώσεων, που έχουν αυτά τα στυλ στα παιδιά. Και κάποιοι προτείνουν, ότι αυτά τα αποτελέσματα μεταφέρονται στη συμπεριφορά τους ως ενήλικες.
Τα τέσσερα στυλ γονέων
Αυταρχικός γονέας
Σε αυτό το στυλ ανατροφής, τα παιδιά αναμένεται να ακολουθούν τους αυστηρούς κανόνες, που έχουν θεσπιστεί από τους γονείς. Η μη τήρηση τέτοιων κανόνων συνήθως οδηγεί σε τιμωρία. Οι αυταρχικοί γονείς δεν εξηγούν το σκεπτικό πίσω από αυτούς τους κανόνες. Αν του ζητηθεί να εξηγήσει, ο γονέας μπορεί απλώς να απαντήσει: “Επειδή το είπα”.
Ενώ αυτοί οι γονείς έχουν υψηλές απαιτήσεις, δεν ανταποκρίνονται πολύ στα παιδιά τους. Περιμένουν από τα παιδιά τους να συμπεριφέρονται εξαιρετικά και να μην κάνουν λάθη. Ωστόσο, παρέχουν ελάχιστες οδηγίες σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν ή να αποφεύγουν τα παιδιά τους στο μέλλον. Τα λάθη τιμωρούνται, συχνά αρκετά σκληρά. Όμως, τα παιδιά τους συχνά αναρωτιούνται τι ακριβώς έκαναν λάθος.
Αυτοί οι γονείς είναι προσανατολισμένοι στην υπακοή και περιμένουν, ότι οι εντολές τους θα υπακούονται χωρίς εξήγηση. Συχνά περιγράφονται ως δεσποτικοί και δικτατορικοί. Περιμένουν από τα παιδιά να υπακούουν χωρίς αμφιβολία.
Αυθεντικό ή έγκυρος γονέας
Όπως και οι αυταρχικοί γονείς, όσοι έχουν αυτό το γονεϊκό στυλ θεσπίζουν κανόνες και οδηγίες, που αναμένεται να ακολουθήσουν τα παιδιά τους. Ωστόσο, αυτό το στυλ ανατροφής είναι πολύ πιο δημοκρατικό. Οι έγκυροι γονείς ανταποκρίνονται στα παιδιά τους και είναι πρόθυμοι να ακούσουν ερωτήσεις. Αυτοί οι γονείς περιμένουν πολλά από τα παιδιά τους, αλλά παρέχουν ζεστασιά, ανατροφοδότηση και επαρκή υποστήριξη. Όταν τα παιδιά αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες, αυτοί οι γονείς φροντίζουν και συγχωρούν περισσότερο, παρά τιμωρούν.
Αυτοί οι γονείς παρακολουθούν και μεταδίδουν σαφή πρότυπα για τη συμπεριφορά των παιδιών τους. Είναι διεκδικητικοί, αλλά όχι παρεμβατικοί και περιοριστικοί. Οι πειθαρχικές τους μέθοδοι είναι υποστηρικτικές και όχι τιμωρητικές. Θέλουν τα παιδιά τους να είναι διεκδικητικά, καθώς και κοινωνικά υπεύθυνα και να έχουν αυτοπεποίθηση. Ο συνδυασμός προσδοκίας και υποστήριξης βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες όπως η ανεξαρτησία, ο αυτοέλεγχος και η αυτορρύθμιση.
Ανεκτικός γονέας
Οι ανεκτικοί γονείς, που μερικές φορές αναφέρονται ως επιεικείς γονείς, έχουν πολύ λίγες απαιτήσεις από τα παιδιά τους. Αυτοί οι γονείς σπάνια πειθαρχούν τα παιδιά τους, επειδή έχουν σχετικά χαμηλές προσδοκίες ωριμότητας και αυτοκυριαρχίας. Οι ανεκτικοί γονείς ανταποκρίνονται περισσότερο από ό,τι απαιτούν. Είναι μη παραδοσιακοί και επιεικείς, δεν απαιτούν ώριμη συμπεριφορά, επιτρέπουν σημαντική αυτορρύθμιση και αποφεύγουν την αντιπαράθεση. Οι ανεκτικοί γονείς γενικά φροντίζουν και επικοινωνούν με τα παιδιά τους, παίρνοντας συχνά την ιδιότητα του φίλου περισσότερο από αυτήν του γονέα.
Μη εμπλεκόμενος γονέας
Ένα μη εμπλεκόμενο στυλ γονικής μέριμνας χαρακτηρίζεται από λίγες απαιτήσεις, χαμηλή ανταπόκριση και πολύ λίγη επικοινωνία. Ενώ αυτοί οι γονείς ικανοποιούν τις βασικές ανάγκες του παιδιού, είναι γενικά αποκομμένοι από τη ζωή του παιδιού τους. Μπορεί να βεβαιωθούν, ότι τα παιδιά τους τρέφονται και έχουν καταφύγιο, αλλά προσφέρουν ελάχιστα έως τίποτα όσον αφορά την καθοδήγηση, τη δομή, τους κανόνες ή ακόμα και την υποστήριξη. Σε ακραίες περιπτώσεις, αυτοί οι γονείς μπορεί ακόμη και να απορρίψουν ή να παραμελήσουν τις ανάγκες των παιδιών τους.
Ο αντίκτυπος των στυλ γονέων
Τι επίδραση έχουν αυτά τα στυλ ανατροφής στα αποτελέσματα της ανάπτυξης του παιδιού; Οι ερευνητές έχουν πραγματοποιήσει μια σειρά από μελέτες σχετικά με τον αντίκτυπο των τρόπων ανατροφής στα παιδιά. Μεταξύ των ευρημάτων:
- Τα αυταρχικά στυλ ανατροφής γενικά οδηγούν σε παιδιά που είναι υπάκουα και ικανά, αλλά κατατάσσονται χαμηλότερα στην ευτυχία, την κοινωνική ικανότητα και την αυτοεκτίμηση.
- Τα αυθεντικά στυλ ανατροφής τείνουν να έχουν ως αποτέλεσμα παιδιά χαρούμενα, ικανά και επιτυχημένα.
- Η ανεκτική ανατροφή των παιδιών οδηγεί συχνά σε παιδιά, που κατατάσσονται χαμηλά στην ευτυχία και την αυτορρύθμιση. Αυτά τα παιδιά είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν προβλήματα με την εξουσία και τείνουν να έχουν κακές επιδόσεις στο σχολείο.
- Τα μη εμπλεκόμενα γονεϊκά στυλ κατατάσσονται χαμηλότερα σε όλους τους τομείς της ζωής. Αυτά τα παιδιά τείνουν να μην έχουν αυτοέλεγχο, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και είναι λιγότερο ικανά από τους συνομηλίκους τους.
Τα πλεονεκτήματα του έγκυρου στυλ γονεϊκής μέριμνας
Επειδή οι έγκυροι γονείς είναι πιο πιθανό να θεωρούνται λογικοί και δίκαιοι, τα παιδιά τους είναι πιο πιθανό να συμμορφωθούν με τα αιτήματα των γονιών τους. Επίσης, επειδή αυτοί οι γονείς παρέχουν κανόνες, καθώς και εξηγήσεις για αυτούς τους κανόνες, τα παιδιά είναι πολύ πιο πιθανό να εσωτερικεύσουν αυτά τα μαθήματα.
Αντί να ακολουθούν απλώς τους κανόνες, επειδή φοβούνται την τιμωρία, τα παιδιά των έγκυρων γονέων μπορούν να καταλάβουν, γιατί υπάρχουν οι κανόνες, να κατανοήσουν ότι είναι δίκαιοι και αποδεκτοί και να προσπαθούν να ακολουθήσουν αυτούς τους κανόνες για να ανταποκριθούν στη δική τους εσωτερικευμένη αίσθηση του τι είναι σωστό και τι λάθος.
Τα στυλ ανατροφής των μεμονωμένων γονέων συνδυάζονται επίσης για να δημιουργήσουν ένα μοναδικό μείγμα σε κάθε οικογένεια. Για παράδειγμα, η μητέρα μπορεί να επιδεικνύει ένα έγκυρο στυλ, ενώ ο πατέρας ευνοεί μια πιο ανεκτική προσέγγιση. Αυτό μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε μικτά σήματα. Προκειμένου να δημιουργηθεί μια συνεκτική προσέγγιση στην ανατροφή των παιδιών, είναι απαραίτητο οι γονείς να μάθουν να συνεργάζονται και να συνδυάζουν τα μοναδικά τους στυλ ανατροφής.
